Bahçe Kent Modeli

bahçe kent modeli-bahçekent modeli-ebenezer howard bahçe kent

Bahçe Kent (garden city) sanayi dönemi sorunlarını çözmek amacıyla 1898 yılında Ebenezer Howard tarafından ortaya atılmıştır. Bahçe Kent Kuramı temel ilkesi doğa ile bütünleşik bahçe kentler modelidir. Bu içerikte Bahçe Kentin kavramsal tanımı, Bahçe Kent 3 Mıknatıs Teorisi, Bahçe Kent Hareketi-Prensipleri-Etkileri, Bahçe Kentler Sistemi ve Bahçe Kent örnekleri incelenmektedir.

Bahçe Kent Nedir ?

Bahçe Kent Modeli, Bahçe Şehir (Garden City) hareketi, Bahçe Kent Kuramı, 1898 yılında ortaya atılmış ve geliştirilmiş bir akımdır. Bahçe Kent modeli ilk kez İngiltere’de (1993) Ebenezer Howard tarafından Letcworth kentinde uygulanmıştır.

Bahçe kentler; tarım alanları ve ormanlar ile çevrelenmiş yeşil kuşak, konut, endüstri alanlarını birleştiren yerleşim modelidir. Kentsel gelişmenin ilkeleri çerçevesinde açık kırsal alan herkese yakındır ve yeni bahçe kentler arasında hızlı ulaşım sağlanmaktadır.

Ortalama nüfusları 30.000 kişilik olup, bahçe kentin nüfusu anılan eşiğe geldiğinde bir yenisi kurulup, bahçe kent üniteleri arasında hızlı ulaşım sağlanacaktır. Böylece yaşayan toplum hem kentsel olanaklardan faydalanacak hem de kırsal mekanları rekreasyon (recreation) alanları olarak kullanacaklardır.

Bahçe Şehir Modeli Nasıl Ortaya Çıktı ?

18.Yüzyıl’da İngiltere’de başlayan sanayi devriminin sonucunda hem kentsel mekan (urban space) üretiminde hem de kırsal alanın dönüşümünde köklü değişimler yaşanmıştır. Sanayi kentleri, insanı doğal ortamından koparmıştır.  Sağlıksız konutlarda yaşayan sanayi işçilerinin sorunlarından yola çıkılarak kır-kent (town-country) ilişkisiyle kasvetli yaşam alanlarını yaşanabilir kılmak amaçlanmaktadır.

20.yy.’ın kentsel sorunları çözmek için ideal kent modellerini araştıran kent ütopyacıları; Ebenezer Howard, Frank Lloyd Wright ve Le Corbusier 1890 ve 1930 yılları arasında bu alanda çalışmalar yürütmüştür. Bu kent plancıların amacı, eski kentlerin iyileştirilmesi değil; kentsel çevrenin bütünsel bir dönüşümü yönünde olmuştur. Ebenezer Howard Bahçe kent (garden city) modelini, Frank Lloyd Wright Broadacre Kent modelini ve Le Corbusier de Işın Kent (ray city) modelini geliştirmiştir.

Ebenezer Howard, 1900’ler de sanayi kentinin (Industrial city)  biçimini, fiziksel özelliklerini, mekânsal yapısını ve toplumun yaşam koşullarını eleştirerek ‘Bahçe Kent’ modelini önermiştir. Bu kent modeli kır-kent kavramının yani tezatlığın birleştiği mekanı (space) oluşturur.

Ebenezer Howard Bahçe Kent 3 Mıknatıs

bahçe kent modeli-bahçekent modeli-ebenezer howard bahçe kent

KENT

  • Doğadan kopuk
  • Yaşamsal maliyetler yüksek fiyatlı
  • Çevre kirliliği
  • Mekansal farklılaşma; yoksulluk, sefalet mahalleleri-zenginlik, büyük yapılar
  • İş olanakları fazla
  • Toplumsal izolasyon-donatı alan imkanı fazla

KIR

  • Toplumsal olanaklar sınırlı
  • İşsizlik
  • Altyapı yetersizliği (kanalizasyon vb.)
  • Donatı alanları yok
  • Doğa ile iç içe
  • Temiz hava ,güneş, su
  • Yaşamsal maliyetler ucuz

 KENT-KIR SENTEZİ

  • Doğal güzellikler-toplumsal fırsatlar
  • Erişilebilir mesafede tarımsal alanlar/yeşil sistemler
  • Düşük kiralar-yüksek ücretler
  • İş olanakları-Sermaye akışı
  • Aydınlık, havadar bahçeli evler- sefalet mahallelerinde kirlilik yok
  • Özgürlük ve İşbirliği
  • Tüm bu avantajların bir yerleşmede toplanabilmesi için;
  • Kentsel büyümenin limiti olmalı
  • Nüfus desantralize edilmeli

Ebenezer Howard söz konusu kır-kent karşıtlığı ve toplumsal krizi şematize  etmek için ‘Üç Mıknatıs’ (The Three Magnets) çizelgesini kullanmıştır. Bu çizelgede, ortada bulunan insanlara eşit uzaklıkta yer alan üç mıknatıs yer almaktadır. Mıknatıslardan her biri farklı yaşam tarzlarını temsil etmektedir. Farklı yaşam tarzlarının olumlu olumsuz özelliklerini belirlemiş ve kır-kent sentezini ortaya çıkartmıştır. Kırsal alanın huzur, sağlık ve doğal yaşam ile kentlerin bilgi, teknoloji, teknik olarak ve siyasal dayanışma gibi özelliklerini bir arada olması gerektiğini belirtmiştir.

bahçe kent modeli-bahçekent modeli-ebenezer howard bahçe kent

Ebenezer Howard Bahçe Kent Prensipleri

  1. 32.000 nüfuslu, düşük yoğunluklu kentler.
  2. İdari ve ekonomik yönden bağımsız, kendine yeterli çalışma alanları.
  3. Spekülasyonu (speculation) önlemek için arazi kamuya ait olacak.
  4. Tarımsal alanlardan ve açık alanlardan oluşan yeşil sistem kenti çevreleyecek. Tampon işlevi ile kentin kontrolsüz yayılımını önleyecek.
  5. Endüstri alanları kent çeperinde, konut alanlarına uzak mesafede konumlanacak.
  6. Merkezde 2 Ha bir park(yeşil alan) ;etrafında kamu yapıları(belediye binası, kütüphane, sanat galerisi, tiyatro, hastene) çevreleyecek.
  7. Kentin ticari alanı park çevresinde olacaktır.

Ebenezer Howard Kentler Sistemi (Social Cities)

Kentler kontrolsüz yayılarak büyümemeli optimum büyüklükte kalmalıdır. Kent sistemini (urban system) oluşturan üniteler olmalı, ünite merkezlerinde yaşamsal faaliyetlerini için donatı olanakları olmalıdır.

bahçe kent modeli-bahçekent modeli-ebenezer howard bahçe kent-bahçe şehir- bahçe şehir kuramı-garden city ebenezer howard

Yeterli sayıda Bahçe Kent ile yeni bir politik ve kültürel örgütlenme: “SOCIAL CITIES”

  • Çok merkezli, bütün olarak işleyen yerleşim modelidir. Bahçe Kentlerden oluşan sistem kurgusu.
  • Merkez kente ve birbirine demiryolu ve ana akslar ile bağlanan kentler sistemidir.
  • Kentsel avantajların yığılma ile elde edilmesi negatif etkilediği için örgütlü/organik bir desantralizasyon ile elde edilmelidir. (Ulaşım teknolojisi)

Bahçe Kent Modelinin Etkileri

Desantralizasyon (decentralization) etkisi: II.Dünya Savaşından sonrasındaki yeniden yapılanma döneminde İngiltere’nin kentsel gelişmenin temelini yeni şehirler teorisi oluşturur.(Londra çevresinde 30 kadar yeni şehir bulunmaktadır.)

Bahçe kent prensipleri belirlendiği halde büyük kentler büyümeye devam ediyor. Yeni kentler de belirlenen sınırlar içinde kalmıyor büyüyor.

HOWARD;

  • Ekonomik analizler ile bu kontrolsüz gelişme biçiminin fizibilitesini yapıyor.
  • Önerilerin döneme uygun ekonomik koşulları sağladığı görülüyor.
  • Howard “Tomorrow:A Peaceful Path to Real Reform” kitabını yayınlanmasından 8 ay sonra “Bahçe Kent Derneği” kuruyor.

Bahçe Kent Proje Örnekleri

Letchworth Bahçe Kenti

bahçe kent modeli-bahçekent modeli-ebenezer howard bahçe kent-bahçe şehir- bahçe şehir kuramı-garden city ebenezer howard

Londra’nın kuzeyinde konumlanan Letcworth King Cross istasyonuna 55 km uzaklıktadır. Ebenezer Howard’ın öncülüğünü yaptığı ilk Bahçe Şehir olan Letchworth’u inşa etmek üzere 1903 yılında ‘First Grden City Ltd.’ şirketi kurulmuştur. Sanayi kenti olan Letchworth’te yüksek kiraları ödeyemeyen sanayi çalışanları için ucuz konutlar yapmayı amaçlamıştır.

bahçe kent modeli-bahçekent modeli-ebenezer howard bahçe kent-Letchworthbahçe kent modeli-bahçekent modeli-ebenezer howard bahçe kent-bahçe şehir- bahçe şehir kuramı-garden city ebenezer howard

Letchworth’e tasarımını verenler ise mimar ve şehir plancısı Raymond Unwin (1863-1940) ve  Barry Parker’dır (1867-1947). 1904 yılında açılan yarışmayı kazanıp, Ebenezer Howard’ın çizgisini daha farklı yorumlamış ve örgensel (organik) bir biçimi benimsemişlerdir.

bahçe kent modeli-bahçekent modeli-ebenezer howard bahçe kent-bahçe şehir- bahçe şehir kuramı-garden city ebenezer howard

Welwyn Bahçe Kenti

bahçe kent modeli-bahçekent modeli-ebenezer howard bahçe kent-welwynbahçe kent modeli-bahçekent modeli-ebenezer howard bahçe kent-bahçe şehir- bahçe şehir kuramı-garden city ebenezer howard

1920 ‘li yıllarda Welwyn bahçe kenti King Cross istasyonuna 33 km uzaklıkta konumlanmıştır. Welwyn mimarlığını Louis de Soissons üstlenmiştir.

bahçe kent modeli-bahçekent modeli-ebenezer howard bahçe kent-bahçe şehir- bahçe şehir kuramı-garden city ebenezer howard

Neo- Georgian mimari yapı biçimini benimseyen mimar, Unwin-Parker ikilisinin yeni-yöreselciliğini göz ardı edip Letvworth’ten daha biçimsel öğelere sahip bir kent tasarlamıştır. Yaklaşık 1.600 metre uzunluğundaki ana yeşil yol (central mall), bir nevi güzel bahçe kent oluşturmuştur.

Tel Aviv Bahçe Kenti

İskoç şehirci Sir Patrick Geddes tarafından 1925 yılında Tel Aviv Bahçe Kenti planlanmıştır. Tel Aviv beyaz kent (White city) olarak da bilinmektedir.

bahçe kent modeli-bahçekent modeli-ebenezer howard bahçe kent-bahçe şehir- bahçe şehir kuramı-garden city ebenezer howard

Yarko Park, Tel Aviv

İtalya’da Bahçe Kent

İtalya’da INA-Casa planı 1950’lerde ve 60’larda ulusal toplu konut planında Bahçe Şehir (Garden City) prensiplerine göre çeşitli banliyölerini tasarlamıştır. İtalya’nın bir çok kent ve kasabalarında bahçe kent anlayışından etkilenmişlerdir. Isolotto içinde Floransa, Falchera içinde Torino, Harar içinde Milano, Cesate Villaggio içinde Cesate vb.

bahçe kent modeli-bahçekent modeli-ebenezer howard bahçe kent-bahçe şehir- bahçe şehir kuramı-garden city ebenezer howard

KAYNAKÇA

 

Bahçe Kent Modeli kavramını ortaya çıkaran Ebenezer Howard hakkında detaylı yazımızı okudunuz mu ?

Bir diğer kent modeli olan Eko-Kent Modeli yazımızı da okuyabilirsiniz  🙂

Yararlı Buldunuz Mu ?
Sending
User Review
4.86 (37 votes)

Yorumlar

  1. atacan kural 14 Kasım 2019

Yorum Yazın !